Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại, với tác động sâu rộng đến môi trường, kinh tế và đời sống con người. Nhiệt độ toàn cầu tăng cao, thời tiết ngày càng khắc nghiệt, và hệ sinh thái bị phá hủy là những hậu quả nghiêm trọng mà chúng ta đang phải đối mặt. Việc hiểu rõ nguyên nhân, tác động và tìm ra giải pháp để ứng phó với biến đổi khí hậu là điều cấp thiết để bảo vệ hành tinh cho thế hệ tương lai.
Biến đổi khí hậu là gì và tại sao nó lại là vấn đề?
Để hiểu biến đổi khí hậu là gì, trước tiên bạn phải hiểu sự khác biệt giữa thời tiết và khí hậu. Thời tiết đề cập đến các điều kiện khí quyển, chẳng hạn như nắng, mưa hoặc tuyết, xảy ra ở một nơi tại một thời điểm cụ thể.
Mặt khác, khí hậu đề cập đến mức độ trung bình mà một loại thời tiết sẽ xảy ra trong một khoảng thời gian dài hơn. Do đó, biến đổi khí hậu là sự thay đổi đáng kể của các điều kiện thời tiết trung bình trong nhiều thập kỷ hoặc lâu hơn. Biến đổi khí hậu biểu hiện theo vô vàn cách, chẳng hạn như lũ lụt kỷ lục, bão dữ dội và nắng nóng chết người.
Nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu
Nhiều yếu tố tự nhiên và con người có thể ảnh hưởng đến khí hậu trái đất. Sau đây là những nguyên nhân quan trọng gây ra biến đổi khí hậu.
Khí nhà kính
Khí nhà kính là tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Các khí nhà kính như carbon dioxide, methane, khí flo và nitrous oxide giữ nhiệt của mặt trời và ngăn không cho nó rò rỉ trở lại không gian, do đó gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Nhiều loại khí nhà kính này xuất hiện tự nhiên, nhưng hoạt động của con người làm tăng nồng độ của một số loại khí trong khí quyển. Các hoạt động của con người gây ra lượng khí thải tăng bao gồm:
- Đốt nhiên liệu hóa thạch (than, dầu và khí) sẽ tạo ra carbon dioxide và nitơ oxit.
- Nạn phá rừng gây ra tình trạng mất đi những cây có tác dụng điều hòa khí hậu bằng cách hấp thụ CO2 từ khí quyển, làm tăng hiệu ứng nhà kính.
- Việc chăn nuôi gia súc ngày càng tăng dẫn đến lượng khí mê-tan cao khi bò và cừu tiêu hóa thức ăn.
- Việc sử dụng phân bón có chứa nitơ làm tăng lượng khí thải nitơ oxit.
Sự nóng lên toàn cầu
Trái đất đang ngày càng nóng lên. Nhiệt độ toàn cầu tăng khoảng 1,8°F (1°C) từ năm 1901 đến năm 2020. Các nhà khoa học tin rằng 2011-2020 là thập kỷ ấm nhất được ghi nhận, với nhiệt độ trung bình toàn cầu đạt 1,1°C. Khi tình trạng nóng lên toàn cầu tiếp diễn, chúng ta tiếp tục chứng kiến các sự kiện thời tiết khắc nghiệt như bão, nắng nóng, hạn hán, cháy rừng và lũ lụt.
Phá hủy hệ sinh thái đất và nạn phá rừng
Nạn phá rừng là một nguyên nhân chính khác gây ra biến đổi khí hậu. Con người đang phá hủy rừng và rừng mưa nhiệt đới với tốc độ chóng mặt. Trong 10 năm qua, khoảng 13 triệu ha cây đã bị phá hủy.
Dân số tăng
Dân số loài người đang tăng theo cấp số nhân. Ngày nay, thế giới có hơn 7,7 tỷ người. Dân số được dự báo sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2050 thêm ít nhất 2 tỷ người nữa. Khi dân số tăng, nhu cầu về tài nguyên cũng tăng theo. Nhu cầu về tài nguyên tăng này đẩy nhanh quá trình gia tăng khí thải nhà kính từ tất cả các quy trình sản xuất.
Tác động khủng khiếp của biến đổi khí hậu?
Khi biến đổi khí hậu tiếp tục, nó ảnh hưởng đến mọi thứ từ nơi chúng ta sống đến nước chúng ta uống đến không khí chúng ta hít thở. Sau đây là những tác động hàng đầu của biến đổi khí hậu:
Thời tiết khắc nghiệt
Biến đổi khí hậu đang gây ra thời tiết khắc nghiệt. Ví dụ, khi bầu khí quyển của trái đất nóng lên, nó sẽ thu thập, giữ lại và làm rơi nhiều nước hơn, khiến các vùng ẩm ướt trở nên ẩm ướt hơn và các vùng khô hạn trở nên khô hạn hơn.
Sóng nhiệt đã trở nên thường xuyên hơn và dữ dội hơn, nhờ vào biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu cũng có thể khiến Bão mạnh hơn, khiến các vùng ven biển có nguy cơ cao hơn.
Sự nóng lên toàn cầu đã khiến mực nước biển dâng cao trong thời gian gần đây. Điều này dẫn đến những trận mưa lớn và lũ lụt dữ dội. Điều thú vị là hạn hán đang trở nên dữ dội hơn và xảy ra thường xuyên hơn ở những khu vực khô hạn.
Ô nhiễm không khí
Khi nhiệt độ tăng, không khí của chúng ta trở nên bẩn hơn do mức độ khói bụi và bồ hóng tăng cao. Bầu không khí cũng chứa nhiều chất gây dị ứng hơn, chẳng hạn như nấm mốc và phấn hoa lưu thông.
Rủi ro sức khỏe
Theo Tổ chức Y tế Thế giới , biến đổi khí hậu có thể gây ra thêm khoảng 250.000 ca tử vong mỗi năm trong giai đoạn từ năm 2030 đến năm 2050. Khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên, ngày càng có nhiều người bị căng thẳng do nhiệt, say nắng, bệnh tim mạch và thận. Các sự kiện thời tiết khắc nghiệt, chẳng hạn như bão lớn và lũ lụt, có thể dẫn đến thương tích. Một thế giới ấm hơn, ẩm ướt hơn cũng có thể chứng kiến sự gia tăng các bệnh do côn trùng truyền như sốt xuất huyết, vi-rút Tây sông Nile và bệnh Lyme.
Nước biển dâng cao
Bắc Cực đang nóng lên nhanh gấp đôi so với bất kỳ nơi nào khác. Nhiệt độ này khiến các tảng băng tan chảy vào biển. Điều này có thể khiến mực nước biển dâng cao từ 0,95 đến 3,61 feet vào cuối thế kỷ này, khiến các hệ sinh thái ven biển và các vùng trũng có nguy cơ bị phá hủy.
Đại dương ấm hơn, có tính axit hơn
Các đại dương trên Trái Đất hiện nay có tính axit cao hơn 30% do hấp thụ từ một phần tư đến một phần ba lượng khí thải nhiên liệu hóa thạch của chúng ta. Độ axit hóa càng cao thì mối đe dọa đối với các sinh vật có vỏ hoặc bộ xương vôi hóa như hàu, trai và san hô, cũng như các loài nhuyễn thể, cá, chim và động vật có vú phụ thuộc vào nhuyễn thể để duy trì sự sống càng lớn.
Hệ sinh thái bị đe dọa
Các nhà khoa học tin rằng một phần ba tất cả các loài động vật và thực vật có thể phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng vào năm 2070 nếu chúng ta tiếp tục trải qua biến đổi khí hậu cực đoan.
Động vật có vú, cá, chim, bò sát và các loài động vật có xương sống khác đang biến mất nhanh hơn nhiều so với tốc độ bình thường. Sự biến mất này có liên quan đến biến đổi khí hậu, ô nhiễm và nạn phá rừng.
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng vật lý như cầu, đường, cảng, lưới điện, internet băng thông rộng và các bộ phận khác của hệ thống giao thông và truyền thông thường được thiết kế để sử dụng trong nhiều năm hoặc nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, các sự kiện thời tiết khắc nghiệt dẫn đến mưa lớn, lũ lụt, gió, tuyết hoặc nhiệt độ đang gây áp lực lên các công trình và cơ sở hiện có.
Ảnh hưởng đến chất lượng đồ ăn
Nhiệt độ tăng cao, hạn hán, dịch bệnh và thời tiết khắc nghiệt khiến nông dân và chủ trang trại khó có thể kiếm đủ thức ăn trên bàn ăn. Điều này dẫn đến sản lượng lương thực giảm.
Thiệt hại kinh tế
Các hiện tượng thời tiết cực đoan, hạn hán và thiên tai khác do biến đổi khí hậu gây ra thiệt hại kinh tế to lớn. Một báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính rằng đến năm 2050, biến đổi khí hậu có thể khiến GDP toàn cầu giảm 1,3%, tương đương với 158 nghìn tỷ USD. Ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, thiệt hại kinh tế do biến đổi khí hậu có thể đạt tới 2,4 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 2050.
Khủng hoảng di cư
Khi điều kiện khí hậu ngày càng trở nên khắc nghiệt, di cư do biến đổi khí hậu đã trở thành một vấn đề cấp bách. Theo Liên Hiệp Quốc, biến đổi khí hậu có thể buộc hơn 200 triệu người trên toàn cầu phải di cư đến năm 2050, nhất là ở các khu vực dễ bị tổn thương như Nam Á, châu Phi và các quốc đảo nhỏ.
Nhiệt độ toàn cầu tăng cao
Theo báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (1850-1900) và có thể tăng đến 1,5°C vào năm 2040 nếu không có hành động giảm thiểu đáng kể. Tình trạng này dẫn đến các đợt nắng nóng kỷ lục ở nhiều nơi trên thế giới. Năm 2020, châu Âu ghi nhận nhiệt độ cao nhất trong lịch sử, với mức tăng 1,6°C so với trung bình giai đoạn 1981-2010.
Cá nhân có thể làm gì để giảm thiểu biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt, và mỗi người chúng ta đều có thể góp phần vào việc giải quyết vấn đề này. Dưới đây là một số cách bạn có thể thực hiện để tạo ra tác động tích cực và góp phần bảo vệ hành tinh:
- Giảm lượng khí thải carbon: Tiết kiệm năng lượng tại nhà bằng cách tắt đèn, rút phích cắm các thiết bị khi không sử dụng và lựa chọn các thiết bị tiết kiệm năng lượng. Những hành động này giúp giảm bớt khí thải từ việc sản xuất điện.
- Giảm phụ thuộc vào ô tô: Cân nhắc đi bộ, đi xe đạp, sử dụng phương tiện công cộng hoặc đi chung xe để giảm thiểu khí thải từ giao thông. Nếu có điều kiện, chuyển sang xe điện hoặc xe hybrid để giảm tác động lên môi trường.
- Sử dụng nước một cách tiết kiệm: Tiết kiệm nước bằng cách sửa chữa các chỗ rò rỉ, rút ngắn thời gian tắm và chọn các thiết bị tiết kiệm nước. Điều này không chỉ giúp giảm bớt chi phí sinh hoạt mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên quý giá.
- Hỗ trợ nông nghiệp bền vững: Mua sắm các sản phẩm hữu cơ và địa phương giúp giảm nhu cầu vận chuyển và sử dụng hóa chất trong canh tác. Đồng thời, việc giảm tiêu thụ thịt góp phần giảm lượng khí thải nhà kính từ ngành chăn nuôi.
- Nâng cao nhận thức và giáo dục cộng đồng: Tìm hiểu về biến đổi khí hậu và chia sẻ thông tin với gia đình, bạn bè, và cộng đồng. Hãy lên tiếng và ủng hộ những thay đổi chính sách hướng đến bảo vệ môi trường.
Những hành động nhỏ, khi được thực hiện đều đặn, có thể mang lại kết quả lớn. Cùng nhau, chúng ta có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và bảo vệ hành tinh cho các thế hệ mai sau.
Biến đổi khí hậu không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là trách nhiệm chung của toàn cầu. Mỗi hành động nhỏ từ việc giảm thiểu rác thải, sử dụng năng lượng tái tạo đến bảo vệ rừng đều góp phần giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Để xây dựng một tương lai bền vững, tất cả chúng ta cần ý thức và hành động kịp thời nhằm bảo vệ trái đất và đảm bảo cuộc sống an toàn cho các thế hệ mai sau.
